فسخ قرارداد چیست ؟

🧾 فسخ قرارداد

تعریف فسخ

فسخ به معنای پایان دادن به قرارداد از سوی یکی از طرفین یا با توافق طرفین است. این اقدام می‌تواند به دلایل مختلفی مانند وجود عیب در مورد معامله، تخلف از شروط قرارداد، غبن فاحش، یا عدم انجام تعهدات از سوی یکی از طرفین صورت گیرد.

انواع فسخ قرارداد

در حقوق مدنی ایران، فسخ قرارداد به دو صورت امکان‌پذیر است:

1. فسخ یک‌جانبه (خیار): در این حالت، یکی از طرفین قرارداد بدون نیاز به رضایت طرف دیگر، قرارداد را فسخ می‌کند. این نوع فسخ در مواردی مانند وجود عیب در کالا، تخلف از شروط قرارداد، غبن فاحش (تفاوت زیاد در ارزش کالاها) و… به‌عنوان دلایل قانونی برای فسخ قرارداد شناخته شده‌اند.
2. فسخ توافقی (اقاله): در این حالت، طرفین قرارداد با توافق یکدیگر، قرارداد را فسخ می‌کنند. این نوع فسخ معمولاً در شرایطی که طرفین به دلایلی مانند تغییر شرایط اقتصادی یا نیازهای جدید، تصمیم به پایان دادن به قرارداد می‌گیرند، استفاده می‌شود.

آثار فسخ قرارداد

فسخ قرارداد آثار مختلفی دارد:

• ابطال قرارداد: قرارداد از ابتدا بی‌اثر می‌شود و هیچ‌یک از طرفین ملزم به اجرای تعهدات خود نیستند.
• بازگشت به وضعیت اولیه: طرفین باید آنچه را که در اجرای قرارداد دریافت کرده‌اند، به یکدیگر بازگردانند. برای مثال، اگر در یک قرارداد خرید، خریدار پول داده و فروشنده کالا تحویل داده، پس از فسخ، خریدار باید کالا را بازگرداند و فروشنده پول را.
• مطالبه خسارت: اگر فسخ قرارداد به دلیل تخلف یکی از طرفین باشد، طرف متضرر می‌تواند خسارت ناشی از فسخ را از طرف دیگر مطالبه کند.

🧾 انفساخ قرارداد

تعریف انفساخ

انفساخ به معنای انحلال خودبه‌خود و قهری قرارداد است که بدون نیاز به اراده طرفین یا حکم دادگاه رخ می‌دهد. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که شرایط خاصی که در قانون یا قرارداد پیش‌بینی شده‌اند، محقق شوند.

انواع انفساخ قرارداد

انفساخ قرارداد می‌تواند به دو صورت امکان‌پذیر باشد:

1. انفساخ قانونی: در این حالت، قانونگذار شرایطی را پیش‌بینی کرده است که در صورت وقوع آن‌ها، قرارداد به‌طور خودکار منفسخ می‌شود. برای مثال، در ماده ۳۸۷ قانون مدنی ایران آمده است که اگر مبیع (مال مورد معامله) قبل از تسلیم، بدون تقصیر از طرف فروشنده تلف شود، قرارداد فروش منفسخ و ثمن باید به مشتری مسترد گردد.
2. انفساخ قراردادی: در این حالت، طرفین قرارداد در زمان انعقاد آن شرایطی را پیش‌بینی می‌کنند که در صورت وقوع آن‌ها، قرارداد به‌طور خودکار منفسخ شود. برای مثال، ممکن است طرفین توافق کنند که در صورت عدم پرداخت اقساط توسط خریدار، قرارداد منفسخ شود.

آثار انفساخ قرارداد

با وقوع انفساخ، آثار زیر بر روابط طرفین مترتب می‌شود:

• ابطال قرارداد: قرارداد از ابتدا بی‌اثر می‌شود و هیچ‌یک از طرفین ملزم به اجرای تعهدات خود نیستند.
• بازگشت به وضعیت اولیه: طرفین باید آنچه را که در اجرای قرارداد دریافت کرده‌اند، به یکدیگر بازگردانند. برای مثال، اگر در یک قرارداد خرید، خریدار پول داده و فروشنده کالا تحویل داده، پس از انفساخ، خریدار باید کالا را بازگرداند و فروشنده پول را.
• عدم نیاز به اقدام اضافی: در انفساخ، نیازی به اقدام یا رضایت طرفین نیست و قرارداد به‌طور خودکار منحل می‌شود.

🔍  فسخ و انفساخ چه تفاوتی دارند؟

در حقوق مدنی ایران، تفاوت‌های مهمی بین فسخ و انفساخ وجود دارد:

• اراده طرفین: فسخ نیازمند اراده یکی از طرفین است، در حالی که انفساخ بدون نیاز به اراده طرفین رخ می‌دهد.
• نیاز به اقدام: در فسخ، ممکن است نیاز به اقداماتی مانند ارسال اظهارنامه باشد، اما در انفساخ، قرارداد به‌طور خودکار منحل می‌شود.
• آثار حقوقی: در فسخ، آثار نسبت به آینده است و ممکن است شامل مطالبه خسارت باشد، در حالی که در انفساخ، آثار نسبت به آینده است و به گذشته تسری نمی‌یابد.

🧭 نکات مهم

• آگاهی از شرایط انفساخ: قبل از امضای هر قراردادی، شرایطی که ممکن است منجر به انفساخ آن شوند را بررسی کنید تا در صورت لزوم بتوانید از حقوق خود دفاع کنید.
• مشاوره حقوقی: در صورت بروز شرایطی که ممکن است منجر به انفساخ قرارداد شوند، با یک وکیل مشورت کنید تا از روند قانونی صحیح پیروی کنید.
• مدارک مکتوب: همیشه شرایط و توافقات خود را به صورت مکتوب ثبت کنید تا در صورت نیاز، مدرک معتبر داشته باشید